Każde miejsce, w którym istnieje ryzyko wystąpienia wybuchu, powinno być odpowiednio zabezpieczone. To dotyczy nie tylko zakładów przemysłowych, ale również innych miejsc, gdzie używane są substancje palne, takie jak gazy, pyły czy ciecze. Z myślą o bezpieczeństwie i zdrowiu pracowników, Unia Europejska opracowała dyrektywę ATEX, która definiuje wymagania związane z bezpieczeństwem stref zagrożenia wybuchem. Na czym polega klasyfikacja takich stref i jak zapewnić odpowiednią ochronę? Dowiedz się w naszym artykule!
Strefy zagrożenia wybuchem, często nazywane „strefami ex,” to przestrzenie, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa, czyli mieszanka palnych gazów, par, pyłów z powietrzem, zdolna do zapłonu pod wpływem odpowiedniej iskry lub wysokiej temperatury. Według dyrektywy ATEX przestrzenie te muszą być klasyfikowane, by zminimalizować ryzyko wybuchu.
Dyrektywa ATEX wprowadza rozróżnienie pomiędzy trzema głównymi kategoriami stref zagrożenia wybuchem – każda z nich różni się czasem trwania oraz prawdopodobieństwem występowania atmosfery wybuchowej. Klasyfikacja opiera się na analizie częstotliwości występowania atmosfer wybuchowych oraz rodzaju substancji obecnych w powietrzu, takich jak gazy, pary czy pyły.
W Polsce podobnie jak w całej Unii Europejskiej, obowiązuje dyrektywa ATEX 2014/34/UE, która reguluje wymagania dla urządzeń stosowanych w strefach zagrożenia wybuchem. Jest to szczególnie istotne w miejscach pracy, gdzie substancje palne występują w sposób regularny lub w trakcie normalnego działania. Zgodnie z tą dyrektywą, wszystkie urządzenia i systemy ochronne muszą być dostosowane do pracy w atmosferze wybuchowej.
Wyznaczanie stref zagrożenia wybuchem opiera się na ocenie prawdopodobieństwa i czasu występowania atmosfery wybuchowej. Każda strefa (0, 1, 2 dla gazów oraz 20, 21, 22 dla pyłów) wymaga szczególnego podejścia i doboru odpowiednich urządzeń. W przypadku miejsc, gdzie mieszanina wybuchowa utrzymuje się stale, takich jak strefa 0 czy strefa 20, wymagana jest szczególna ostrożność. Pracodawcy są zobowiązani do wdrożenia dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem, który szczegółowo określa wymagania dotyczące bezpieczeństwa.
Przykłady klas urządzeń ATEX w zależności od strefy:
Atmosfera wybuchowa to nie tylko mieszanka palnych gazów, ale także pyły i pary, które mogą tworzyć mieszaninę wybuchową z powietrzem. Na przykład pyły w przemyśle drzewnym, zbożowym czy chemicznym mogą osadzać się w wentylacji i wywołać ryzyko wybuchu. W ocenie zagrożenia kluczowe jest określenie dolnej i górnej granicy wybuchowości, ponieważ stężenie substancji palnych w powietrzu decyduje o możliwości wystąpienia zapłonu.
Atmosfera wybuchowa może wystąpić także w przypadku pracy z substancjami palnymi w postaci gazów i par. Przykłady miejsc, gdzie występują takie zagrożenia to rafinerie, stacje benzynowe czy magazyny chemiczne.
Każdy zakład, w którym istnieje ryzyko powstania atmosfery wybuchowej, powinien posiadać dokument zabezpieczenia przed wybuchem. Ten dokument określa strefy zagrożenia oraz opisuje, jakie środki zabezpieczające powinny być stosowane. Na podstawie analizy ryzyka wyznaczane są odpowiednie środki ochronne, takie jak systemy wentylacji, monitoring gazów czy zastosowanie iskrobezpiecznych urządzeń.
Jednym z najważniejszych sposobów ochrony zakładu pracy przed pożarem jest wdrożenie skutecznych systemów gaśniczych i alarmowych. Najważniejszy jest jednak monitoring pożarowy, który pozwala na szybkie wykrycie zagrożeń i dokładne zlokalizowanie źródła dymu lub gazów palnych. W połączeniu z systemami gaśniczymi i alarmowymi znacząco zwiększa on poziom bezpieczeństwa.
Dodatkowe środki zwiększające ochronę przed pożarem to m.in. regularne przeglądy instalacji elektrycznych, szkolenia personelu z zakresu bezpieczeństwa pożarowego oraz stosowanie materiałów ognioodpornych.
Strefy zagrożenia wybuchem, klasyfikowane według przepisów dyrektywy ATEX, stanowią istotny element bezpieczeństwa w zakładach przemysłowych, gdzie występują substancje palne. Odpowiednie wyznaczanie tych stref, stosowanie oznaczeń oraz urządzeń zabezpieczonych pozwala na zminimalizowanie ryzyka wybuchu i zapewnia bezpieczeństwo pracowników.
Jeśli zarządzasz miejscem, gdzie istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, nie ignoruj wymogów ATEX – to inwestycja w bezpieczeństwo oraz spokój ducha dla Ciebie i Twoich pracowników. W niektórych obiektach obowiązkowy jest monitoring pożarowy, który umożliwia szybkie wykrycie nadmiaru dymu lub gazów palnych. A jeśli nawet nie jest on obowiązkowy dla obiektu, którym zarządzasz, to warto wdrożyć pewne systemy alarmowe i gaśnicze, które zabezpieczą zakład na wypadek wybuchu. Chętnie Ci w tym pomożemy.
